آخرین حلقه نشر در نمایشگاه کتاب/ کتابفروشان: حضورمان تهدید نیست

 دومین حضور متوالی کتابفروشان در بخش مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران رقم می‌خورد. امکان فروش همزمان دو حلقه نشر؛ ناشر و کتابفروش در بزرگترین رویداد فرهنگی کشور با دیدگاه مخالف و موافق در بدنه صنعت نشر است. برخی ناشران معتقدند، این رویداد از ابتدا مختص ناشران بوده و حضور کتابفروشان فضا را برای حضور این حلقه از زنجیره صنعت نشر تنگ می‌کند. اما گروه دیگر که عمدتاً کتابفروش هستند بر این باورند که باید نگاه وسیع و منصفانه‌ای به این موضوع داشت؛ زیرا این حضور می‌تواند زمینه دسترسی گسترده‌تر مردم در سراسر کشور را به کتاب تسهیل کند.

از آنجایی که معمولاً در نمایشگاه کتاب تهران ارتباط مستقیم میان ناشر و مخاطب برقرار می‌شود، برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی فرصت خوبی برای کسانی فراهم می‌کند که به دلایل مختلف امکان حضور در این رویداد بزرگ فرهنگی را ندارند و حالا حضور کتابفروشان نیز مُهر پایان بر دغدغه‌های اهالی نشر و کتاب مبنی بر عدم توزیع عادلانه و کمبود ویترین کتاب در کشور است.

کمبود ویترین کتاب و تهدیدهای کاری و حرفه‌ای کتابفروشان طی سال‌های اخیر به‌خصوص در دوران کرونا و پس از آن، بنیه فعالان این حوزه را به‌شدت ضعیف کرده است و رویکرد مجریان برگزاری نمایشگاه، مبنی بر حضور کتابفروشان به‌عنوان آخرین حلقه زنجیره صنعت نشر، در این رویداد می‌تواند به رونق کسب و کار فعالان این حوزه کمک کند.

فروش حدود ۲۰ میلیارد تومانی کتابفروشان در نخستین تجربه حضورشان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گواه ظرفیت مغفول و ارزشمندی است که طی سال‌های مختلف از آن غفلت شده بود. ۲۰ میلیاردی که در یک نگاه کلان نه فقط منافع کتابفروشان را تامین کرد، بلکه نتیجه آن به سایر زنجیره‌های این صنعت نیز منتقل شد.

کاهش رسوب کتاب در کتابفروشی‌ها

محمدحسین اسلامی‌فر، مدیر کتابفروشی پاتوق کتاب انقلاب نیز در این زمینه معتقد است؛ کار بزرگی که طی یکی دو سال اخیر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رخ داد، حضور کتابفروشان در این رویداد است. حضوری که در فضای مجازی محقق شد و همزمانی آن با نمایشگاه کتاب تهران یک کار بزرگ است، زیرا رکودی که از قبل این نمایشگاه تا بعد از نمایشگاه کتاب در کتابفروشی‌ها حدود یک تا دو ماه بعد رکود وجود دارد، رفع می‌شود.

وی افزود: در این ایام اغلب مردم سعی می‌کنند که به‌خاطر تخفیف‌ها و جامعیت نمایشگاه از این رویداد، کتاب‌های مورد نیاز خود را خریداری کنند، در این میان، سه‌چهار ماه نخست سال عموماً کتابفروشان کار خاصی انجام نمی‌دهند و دخل و خرج آن‌ها بهم نمی‌خورد به‌خصوص کتابفروشانی که وسایل جانبی ندارند.

اسلامی‌فر با بیان اینکه در بسیاری از مواقع حتی حیات آن‌ها واقعاً در خطر است، ادامه داد: اما با این کاری که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو نمایشگاه ۱۴۰۲ انجام داد که در نمایشگاه ۱۴۰۳ تکرار خواهد شد، با وجود برخی نواقص، در مجموع کار پسندیده و پربرکتی برای مجموع فعالان حوزه نشر را رقم می‌زند، در این بین حتی ناشران از این موضوع بهره می‌برند و بقای کتابفروشی‌ها نیز تضمین می‌شود.

وی معتقد است، در دوره کنونی، اداره کتابفروشی یک کار جهادی است؛ زیرا نسبت به زحمت و کاری که انجام می‌دهد درآمد مناسب ندارد. غیر از مسائل مالی، یکسری مسائل زیربنایی هم وجود دارد که حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب می‌تواند به رفع و حل آن‌ها کمک کند.

اسلامی‌فر با ذکر مثالی در این زمینه گفت: گاهی ناشر کتابی چاپ می‌کند و چاپ نخست آن در کتابفروشی‌ها می‌ماند، در این بین ناشر فکر می‌کند که کتاب‌هایش فروش‌رفته، پس او چاپ دوم را هم منتشر می‌کند، در حالی که چاپ اول کتابفروشی‌ها را اشباع کرده است.

به‌گفته وی، تنظیم و اجرای یک ساز و کار اصولی برای کسب و کار فعالان حوزه نشر، بی‌تردید راهنمای خوبی برای ناشران است برای شناسایی نیاز بازار و مخاطب. به‌عبارت دیگر این فضا به ناشر کمک می‌کند که متوجه شود، کدام کتابش در کتابفروشی‌ها باقی مانده و نیازی به چاپ دوم ندارد.

اسلامی‌فرد با بیان اینکه حجم بالای تولید کتاب در ایران موجب خواب سرمایه و رسوب کتاب برای کتابفروشی‌ها شده است، گفت: اما با حضور در رویداد نمایشگاه کتاب تهران، کتاب‌های کتابفروش در یک فرآیند گسترده کشوری و حتی بین‌المللی دیده می‌شود و رسوب کالا در کتابفروشی‌ها از بین می‌رود، همچنین کتابفروشی‌ها برای ورود تازه‌های نشر، به اصطلاح نفس می‌کشند و کتاب‌های جدید هم در کتابفروشی‌ها دیده می‌شوند.