مرد تنهای میدان؛ از اجتهاد تا سیاست در لابلای کتاب «تنها در محراب»

سید حسن طباطبایی زواره مشهور به مدرس (۱۲۴۹-۱۳۱۶ش)، از مجتهدان و مبارزین سیاسی ایران در سده سیزدهم و چهاردهم شمسی بود.

او از علمای اصفهان بود که در اصفهان و نجف تحصیل کرده و به درجه اجتهاد رسید. وی از مدرسان حوزه اصفهان و تهران بوده و به خاطر تسلط بر تدریس به مدرس مشهور شد. مدرس مناصب متعددی را در حکومت وقت داشت؛ از جمله این مناصب، انتخاب وی از سوی علمای نجف به عنوان یکی از پنج نفر علمای طراز اول برای نظارت بر قوانین مصوبه مجلس شورای ملی بود. او اقدامات سیاسی بسیاری داشته که حمایت از مشروطه‌خواهان، عضویت در انجمن ولایتی، نمایندگی در دوره دوم تا ششم مجلس شورای ملی، مخالفت با اولتیماتوم دولت روس، تشکیل کمیته دفاع ملی در جنگ جهانی اول، مبارزه با استبداد رضاخانی و... از جمله فعالیت‌های ایشان بود.

وی بارها در طول زندگی خود مورد سوءقصد واقع شد و به زندان رفت؛ در سال ۱۳۰۷ به قلعه خواف و از آنجا به کاشمر تبعید شد و سرانجام در دهم آذر سال ۱۳۱۶ به شهادت رسید.

کتاب «تنها در محراب» برگ ­هایی از زندگی شهید سید حسن مدرس است که با همکاری مؤسسه فرهنگی خاکریز ایمان و اندیشه و انتشارات شهید کاظمی در 112 صفحه به چاپ رسیده است.

در این کتاب کم ­حجم و خواندنی، با هفتاد برش از زندگی و زمانه شهید مدرس آشنا می­ شویم. امام خمینی(ره)، شهید مدرس، آیت­ الله نخودکی اصفهانی، آیت ­الله شبیری زنجانی و فرزندان شهید مدرس، از جمله افرادی هستند که از آن­ها خاطراتی را مشاهده می ­کنیم.

برای نمونه چند خاطره از این کتاب را نقل می­ کنیم:

یک مشت استخوان!

نقل از امام خمینی(ره)

در یک مجلس از مجالس سابق که مرحوم «مدرس»، مرحوم آسید حسن مدرس، در آن مجلس بود، اولتیماتومی از دولت روس آمد به ایران که اگر فلان قضیه را انجام ندهید( که من حالا هیچی از آن را یادم نیست) ما از فلان جا، که قزوین ظاهراً بوده است، می­آییم به تهران و تهران را می­ گیریم. دولت ایران هم فشار آورد به مجلس که باید این را تصویب کنید.

از مورخین، مورخین آمریکایی، می­ نویسد که یک روحانی با دست لرزان آمد پشت تریبون ایستاد و گفت: «آقایان، حالاکه بناست ما از بین برویم چرا به­ دست خودمان برویم؟!» رد کرد. مجلس به­ خاطر مخالفت او جرأت پیدا کرد و رد کرد و هیچ غلطی هم نکردند. روحانی این است. یک روحانی توی مجلس بود نگذاشت. آن قلدر شوروی را،_پیشنهاد یک روحانی ضعیف، یک مشت استخوان دارد.

تب او قطع شد

به نقل از آیت­الله نخودکی اصفهانی

روزی در نجف طلبه ­ای به اتاق ما آمد. من و مدرس هم­ حجره بودیم. آن طلبه دچار سردرد شدیدی شده بود و مدت یک هفته تبش قطع نشده بود. مدرس دست به پیشانی او گذاشت و آیه ­ی نور را قرائت کرد. با تمام شدن آن، سردرد و تب او قطع شد.

مدرس اهل تهجد و نماز شب بود. تمام ایامی که من با او بودم، نماز شبش ترک نشد... او اهل نماز و دعا و مطالعه بود.

شنیدم که یکی از بزرگان خواف، در زندان دچار تب شدیدی می­شود و به خدمت آقا می­رود. مدرس هم پیراهن خود را به تن او می ­پوشاند و او شفا می­یابد.

دُم شاهزاده

مدرس در چند جلسه به کارهای نصرت ­الدوله فرمانفرما ایراد و اشکال گرفته بود. او به وسیله یکی از محارم خود پیغام می­ دهد که به آقای مدرس بگویید این قدر پا روی دُم ما نگذارد. وقتی این پیغام به مدرس می­رسد، می­ گوید: « به شاهزاده بگویید مدرس گفت من هرجا پا بگذارم دُم حضرت والاست. مرا در این میان تقصیری نیست.»

آن­ها باهوش نیستند؛ شما نادان هستید!

تقی­ زاده که تازه از اروپا برگشته بود، در گفت­ وگویی به مدرس گفت: «آقا، انگلیسی ­ها خیلی قدرتمند و باهوش و سیاست­مدارند و نمی ­توان با آن­ها مخالفت کرد.»

مدرس در پاسخ گفت: «اشتباه می­ کنید. آن­ها مردمان باهوشی نیستند؛ شما نادان و بی ­هوشید که چنین تصوری درباره آن­ها دارید.»

علاقه‌مندان برای مشاهده و تهیه این کتاب می‌توانند با ورود به سامانه من و کتاب و همچنین از طریق ارسال نام کتاب به سامانه پیام کوتاه ۳۰۰۰۱۴۱۴۴۱ کتاب را تهیه نمایند.